Η εκτροφή προβάτων (με αυτό εννοούμε εκτροφή προβάτων και αιγών) υπήρξε
μία σημαντική οικονομική δραστηριότητα στην Ευρώπη ανα τους αιώνες. Μαζί
με την οικονομική τους αξία, τα πρόβατα και η ποιμενική ζωή έχουν
συνδεθεί με μια πλούσια πολιτιστική παράδοση, η οποία περιλαμβάνει
ποικίλα πολιτιστικά αγαθά, υλικής και μη υλικής υπόστασης. Παράλληλα,
δύο χαρακτηριστικά της ποιμενικής ζωής έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία
για την δημιουργία ενός μοναδικού τύπου πολιτισμού σχετικά με
κτηνοτροφικές δραστηριότητες: η στενή επαφή του βοσκού με τη φύση και η
απομόνωση της ποιμαντικής δραστηριότητας.
Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά
ήταν πολύ σημαντικότερα στην κτηνοτροφία των προβάτων απότι άλλων ζώων,
λόγω της ανάγκης να μεταφερθούν τα κοπάδια στα βουνά και να παραμείνουν
εκεί κατά τους θερμούς μήνες του έτους. Αυτή η συνεχής μετακίνηση από τα
ορεινά στα πεδινά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του χειμώνα
αντίστοιχα, συνέβαλε στον εμπλουτισμό της πολιτισμοκής κληροωομιάς των
κοινοτήτων που συμμετείχαν σε αυτή τη δραστηριότητα και δημιούργησε
μοναδικά πολιτιστικές καταγραφές σχετικά με τις διαδρομές που ακολουθούν
οι βοσκοί και οι αγέλες, γνωστές και ως διαδρομές νομαδικής
διαχείμασης.
Η ύπαρξη αυτών των κοινών χαρακτηριστικών της ποιμενικής ζωής, τα οποία συναντόνται ακόμη και σήμερα σε περιοχές της Ευρώπης που γίνεται εκτροφή προβάτων, έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν και πολλά κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά ανάμεσα στις Ευρωπαικές χώρες. Ταυτόχρονα, συνέβαλαν στην κοινωνική υποβάθμιση του επαγγέλματος του βοσκού κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα: ένα επάγγελμα που δεν ήταν πολύ δημοφιλές στους νέους των αγροτικών περιοχών με αποτέλεσμα να ασχοληθούν με αυτό κυρίως οι μετανάστες, ενώ παράλληλα άλλαξαν οι προοπτικές που μπορει να προσφέρει το επάγγελμα με την ανάπτυξη εντατικής κτηνοτροφίας στις πλουσιότερες και πιο ανεπτυγμένες περιοχές. Μέσω της μελέτης των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της νομαδικής ζωής των βοσκών, διάφορα θέματα έρχονται στο προσκήνιο: πρόκειται για ένα τρόπο ζωής που συνδέεται στενά με τη φύση, διατηρώντας μια σχεδόν αρχέγονη σχέση με αυτήν, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται σε πολλές πολιτιστικές εκφράσεις, όπως η μουσική , τα έθιμα, τον ρουχισμό, τη διαχείριση των ζώων, την αρχιτεκτονική, τη κουζίνα και πολλά άλλα. Η ιστορία της κτηνοτροφίας των προβάτων στην Ευρώπη έχει αφήσει εμφανή ίχνη σχετικά με τα δρομολόγια που νομαδικής διαχείμασης που είναι διατηρημένα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο. Οι διαδρομές αυτές εξελίχθηκαν σε διαδρομές οικονομικής ανάπτυξης, ενισχύοντας την προώθηση εμπορικών δραστηριοτήτων καθώς και στλεγασης, εστίασης και συμπληρωματικών γεωργικών δραστηριοτήτων, συνβάλλοντας επίσης στην δημιουργία οικισμών με μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Παρόλο που ο τρόπος ζωής του βοσκού προβάτων δεν έχει αλλάξει σημαντικά σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες έχουν αλλάξει και το πολιτιστικό υπόβαθρο αυτής της δραστηριότητας έχει υποτιμηθεί. Συγκεκριμένα, η κοινωνική θέση του βοσκού έχει υποβαθμιστεί σημαντικά, καθώς ο ιδιοκτήτης του ζωικού κεφαλαίου δεν είναι συνήθως αυτός που φροντίζει και βόσκει τα ζώα.
Η απορρόφηση των μεταναστών ή των φτωχών σε αυτό το επάγγελμα συνοδευόμενη από πολύ χαμηλούς μισθούς, δημιούργησε μια κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού σχετικά με το επάγγελμα του κτηνοτρόφου. Οαπομονωμένος τρόπος ζωής του βοσκού, τουλάχιστον για ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του, καθιστά αυτό το φαινόμενο ακόμη πιο έντονο. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλές αγροτικές περιοχές της Ευρώπης, οι γυναίκες δεν επιθυμούν να τελέσουν γάμο με βοσκούς, απομακρύνοντας κατά συνέπεια τους νέους άνδρες από αυτό το επάγγελμα. Το πολιτισμικό υπόβαθρο του επαγγέλματος του βοσκού έχει αλλάξει και συνεχίζει να αλλάζει όλο και πιο γρήγορα, θέτοντας σε κίνδυνο την ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση του που μπορει να οδηγήσει στο να χαθεί μια πλούσια και σημαντική πολιτιστική κληρονομιά, η οποία μπορεί να προσφέρει στη σύγχρονη κοινωνία μας πολύτιμα μηνύματα βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψην ότι η εκτροφή προβάτων είχε αρχίσει να υποβαθμίζεται και η κοινωνική και οικονομική αξία της να μειώνεται σημαντικά κατά το δεύτερο μέρος του 20ου αιώνα. Η πτώση φέρνει στο προσκήνιο τον κίνδυνο να υπονομευθεί η πολύτιμη κληρονομιά που περιβάλλει τη δραστηριότητα αυτή, μια κληρονομιά που μπορεί να χαθεί εντελώς, ειδικά με τις νέες μεθόδους εκτροφής και εκμετάλλευσης προβάτων, η οποία κατά τον 21ο αιώνα λαμβάνει μια νέα μορφή, πιο εντατική και ελεγχόμενη , προκειμένου να επιβιώσει οικονομικά το επάγγελμα του βοσκού. Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εκτροφής προβάτων. Η εκτροφή αιγοπροβάτων διαδραματίζει ρόλο καθοριστικής σημασίας στην προστασία του περιβάλλοντος, που περιλαμβάνει φυσικά τη συντήρηση των λιγότερο εύφορων περιοχών, τη βιοποικιλότητα, τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και της ποιότητας του νερού. Επιπρόσθετα, βοηθά στην πρόληψη από τη διάβρωση του εδάφους καθώς και από πλημμύρες, χιονοστιβάδες και πυρκαγιές. Πρόβατα και αίγες ζουν σε περιοχές που έχουν χαμηλότερη ποιότητα εδάφους. Επομένως η εκτροφή τους είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. (Έκθεση σχετικά με το μέλλον του τομέα των προβάτων / αιγοπρόβατα στην Ευρώπη (2007/2192 (INI)) - Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Η πρόταση αυτή υποστηρίζει ότι αναδυκνύοντας το πολιτιστικό υπόβαθρο των κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων σε όλα τα επίπεδα, βοηθάμε ένα κοινό και σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής κληρονομιάς να διατηρηθεί, ενώ ταυτόχρονα μέσω αυτής της προσπάθειας μπορεί να ενθαρρυνθεί η καλλιτεχνική δραστηριότητα της χειροτεχνίας, να προωθηθεί ο τουρισμός, να ενισχυθεί η περιβαλλοντική βιωσιμότητα σχετικά με την εκτροφή των προβάτων, να αναγνωριστεί η κοινωνική ταυτότητα των ορεινών περιοχών και επιτευχθεί η αναβίωση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που έχουν υποβαθμιστεί η χαθεί. Σύμφωνα με τα παραπάνω, η κοινή πολιτιστική ταυτότητα των περιοχών εκτροφής προβάτων μπορεί να ενισχυθεί μέσω ενός δικτύου εκτροφής προβάτων, δημιουργία μουσειών που θα προβάλλουν την ποιμενική ζωή, κέντρών πληροφόρησης, καθώς και εκδόσεις, εκθέσεις και συνέδρια με στόχο να ευαισθητοποιήσει το κοινό και οι εθνογράφοι ως προς την αξία αυτού του επαγγέλματος και την κουλτούρα που το αντιπροσωπεύει. Για να επιτευχθεί αυτό, η ομάδα του έργου υιοθετεί μια διεπιστημονική προσέγγιση, με στόχο να ερμηνεύσει και να αξιολογήσει την την κουλτούρα της ποιμενικής ζωής στην Ευρώπη, κατά το παρελθόν αλλά και το παρόν, βασιζόμενοι σε οικονομικές και κοινωνικές συνιστώσες που διαμορφώνουν τον τρόπο ζωής των εκτροφέων προβάτων.
Η ύπαρξη αυτών των κοινών χαρακτηριστικών της ποιμενικής ζωής, τα οποία συναντόνται ακόμη και σήμερα σε περιοχές της Ευρώπης που γίνεται εκτροφή προβάτων, έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν και πολλά κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά ανάμεσα στις Ευρωπαικές χώρες. Ταυτόχρονα, συνέβαλαν στην κοινωνική υποβάθμιση του επαγγέλματος του βοσκού κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα: ένα επάγγελμα που δεν ήταν πολύ δημοφιλές στους νέους των αγροτικών περιοχών με αποτέλεσμα να ασχοληθούν με αυτό κυρίως οι μετανάστες, ενώ παράλληλα άλλαξαν οι προοπτικές που μπορει να προσφέρει το επάγγελμα με την ανάπτυξη εντατικής κτηνοτροφίας στις πλουσιότερες και πιο ανεπτυγμένες περιοχές. Μέσω της μελέτης των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της νομαδικής ζωής των βοσκών, διάφορα θέματα έρχονται στο προσκήνιο: πρόκειται για ένα τρόπο ζωής που συνδέεται στενά με τη φύση, διατηρώντας μια σχεδόν αρχέγονη σχέση με αυτήν, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται σε πολλές πολιτιστικές εκφράσεις, όπως η μουσική , τα έθιμα, τον ρουχισμό, τη διαχείριση των ζώων, την αρχιτεκτονική, τη κουζίνα και πολλά άλλα. Η ιστορία της κτηνοτροφίας των προβάτων στην Ευρώπη έχει αφήσει εμφανή ίχνη σχετικά με τα δρομολόγια που νομαδικής διαχείμασης που είναι διατηρημένα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο. Οι διαδρομές αυτές εξελίχθηκαν σε διαδρομές οικονομικής ανάπτυξης, ενισχύοντας την προώθηση εμπορικών δραστηριοτήτων καθώς και στλεγασης, εστίασης και συμπληρωματικών γεωργικών δραστηριοτήτων, συνβάλλοντας επίσης στην δημιουργία οικισμών με μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Παρόλο που ο τρόπος ζωής του βοσκού προβάτων δεν έχει αλλάξει σημαντικά σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες έχουν αλλάξει και το πολιτιστικό υπόβαθρο αυτής της δραστηριότητας έχει υποτιμηθεί. Συγκεκριμένα, η κοινωνική θέση του βοσκού έχει υποβαθμιστεί σημαντικά, καθώς ο ιδιοκτήτης του ζωικού κεφαλαίου δεν είναι συνήθως αυτός που φροντίζει και βόσκει τα ζώα.
Η απορρόφηση των μεταναστών ή των φτωχών σε αυτό το επάγγελμα συνοδευόμενη από πολύ χαμηλούς μισθούς, δημιούργησε μια κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού σχετικά με το επάγγελμα του κτηνοτρόφου. Οαπομονωμένος τρόπος ζωής του βοσκού, τουλάχιστον για ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του, καθιστά αυτό το φαινόμενο ακόμη πιο έντονο. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλές αγροτικές περιοχές της Ευρώπης, οι γυναίκες δεν επιθυμούν να τελέσουν γάμο με βοσκούς, απομακρύνοντας κατά συνέπεια τους νέους άνδρες από αυτό το επάγγελμα. Το πολιτισμικό υπόβαθρο του επαγγέλματος του βοσκού έχει αλλάξει και συνεχίζει να αλλάζει όλο και πιο γρήγορα, θέτοντας σε κίνδυνο την ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση του που μπορει να οδηγήσει στο να χαθεί μια πλούσια και σημαντική πολιτιστική κληρονομιά, η οποία μπορεί να προσφέρει στη σύγχρονη κοινωνία μας πολύτιμα μηνύματα βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψην ότι η εκτροφή προβάτων είχε αρχίσει να υποβαθμίζεται και η κοινωνική και οικονομική αξία της να μειώνεται σημαντικά κατά το δεύτερο μέρος του 20ου αιώνα. Η πτώση φέρνει στο προσκήνιο τον κίνδυνο να υπονομευθεί η πολύτιμη κληρονομιά που περιβάλλει τη δραστηριότητα αυτή, μια κληρονομιά που μπορεί να χαθεί εντελώς, ειδικά με τις νέες μεθόδους εκτροφής και εκμετάλλευσης προβάτων, η οποία κατά τον 21ο αιώνα λαμβάνει μια νέα μορφή, πιο εντατική και ελεγχόμενη , προκειμένου να επιβιώσει οικονομικά το επάγγελμα του βοσκού. Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εκτροφής προβάτων. Η εκτροφή αιγοπροβάτων διαδραματίζει ρόλο καθοριστικής σημασίας στην προστασία του περιβάλλοντος, που περιλαμβάνει φυσικά τη συντήρηση των λιγότερο εύφορων περιοχών, τη βιοποικιλότητα, τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και της ποιότητας του νερού. Επιπρόσθετα, βοηθά στην πρόληψη από τη διάβρωση του εδάφους καθώς και από πλημμύρες, χιονοστιβάδες και πυρκαγιές. Πρόβατα και αίγες ζουν σε περιοχές που έχουν χαμηλότερη ποιότητα εδάφους. Επομένως η εκτροφή τους είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. (Έκθεση σχετικά με το μέλλον του τομέα των προβάτων / αιγοπρόβατα στην Ευρώπη (2007/2192 (INI)) - Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Η πρόταση αυτή υποστηρίζει ότι αναδυκνύοντας το πολιτιστικό υπόβαθρο των κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων σε όλα τα επίπεδα, βοηθάμε ένα κοινό και σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής κληρονομιάς να διατηρηθεί, ενώ ταυτόχρονα μέσω αυτής της προσπάθειας μπορεί να ενθαρρυνθεί η καλλιτεχνική δραστηριότητα της χειροτεχνίας, να προωθηθεί ο τουρισμός, να ενισχυθεί η περιβαλλοντική βιωσιμότητα σχετικά με την εκτροφή των προβάτων, να αναγνωριστεί η κοινωνική ταυτότητα των ορεινών περιοχών και επιτευχθεί η αναβίωση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που έχουν υποβαθμιστεί η χαθεί. Σύμφωνα με τα παραπάνω, η κοινή πολιτιστική ταυτότητα των περιοχών εκτροφής προβάτων μπορεί να ενισχυθεί μέσω ενός δικτύου εκτροφής προβάτων, δημιουργία μουσειών που θα προβάλλουν την ποιμενική ζωή, κέντρών πληροφόρησης, καθώς και εκδόσεις, εκθέσεις και συνέδρια με στόχο να ευαισθητοποιήσει το κοινό και οι εθνογράφοι ως προς την αξία αυτού του επαγγέλματος και την κουλτούρα που το αντιπροσωπεύει. Για να επιτευχθεί αυτό, η ομάδα του έργου υιοθετεί μια διεπιστημονική προσέγγιση, με στόχο να ερμηνεύσει και να αξιολογήσει την την κουλτούρα της ποιμενικής ζωής στην Ευρώπη, κατά το παρελθόν αλλά και το παρόν, βασιζόμενοι σε οικονομικές και κοινωνικές συνιστώσες που διαμορφώνουν τον τρόπο ζωής των εκτροφέων προβάτων.
